بیش فعالی و نقصان توجه یا ADHD چیست

فرض کنید مادری پس از اخراج فرزندش در مدرسه به دلیل پریدن روی صندلی، اذیت کردن دیگر بچه های کلاس و سرپیچی از قوانین کلاس به طور مکرر، فرزند 8 ساله خود را به پیشنهاد معلم مدرسه برای بررسی بیشتر پیش یک روانشناس و یا روانپزشک می آورد. در بررسی های متخصص بالینی مشخص میشود که روزانه چندین ساعت صرف انجام تکالیف فرزند همراه با خانواده میشود ولی این کودک هرگز در انجام تکالیفش موفق نیست و به نظر میرسد با کوچکترین محرک حسی نظیر سر و صدا حواسش پرت میشود و نمیتواند تمرکز کافی برای انجام تکالیف را در منزل داشته باشد و در بعضی اوقات شیطنت های وی میتواند برای خودش یا دیگران خطرساز باشد.

در چنین حالتی محتمل ترین تشخیص بالینی برای متخصص مربوطه نظیر روانشناس بالینی و روانپزشک بر اساس معیارهای تشخیصی که بعدا درباره آنها صحبت خواهیم کرد، اختلال بیش فعالی و نقصان توجه و یا Attention Deficit Hyperactivity Disorder خواهد بود.

بیش فعالی و نقصان توجه وب سایت روانشناسی امین زندی روانشناس بالینی

تشخیص ADHD در روانپزشکی و روانشناسی چگونه است؟

طبق تعریف انجمن روانپزشکان آمریکا در کتاب تشخیصی و آماری روانپزشکی نسخه 5 ” American Psychiatric Association ” اختلال بیش فعالی و نقصان توجه یا همان ADHD از سال 1980 با همین نام در دسته اختلالات روانپزشکی قرار گرفته و برای تشخیص آن باید معیار هایی تشخیصی رعایت شوند که میتوان آنها را به سادگی به صورت زیر مشخص کرد:

فرد دارای اختلال بیش فعالی و نقصان توجه یا ADHD در دو حوزه مشخص دارای نشانه های بالینی میباشد که عبارتند از:

1. نقصان در توجه ( Inattention ):

چنین فردی بی دقت است و نمیتواند به جزئیات تمرکز و دقت کافی داشته باشد
عدم توانایی در نگاه داشتن تمرکز در یک موضوع نظیر مطالعه و انجام تکالیف مشهود است
هنگامی که با آنها صحبت میکند حواسشان خیلی راحت پرت میشود
انجام تکالیف و وظایف مرحله به مرحله برای آنها بسیار دشوار است، به طور مثال نمیتواند کاری از نقطه A شروع میشود و پس از گذر از نقاط B و C باید به نقطه D برسد را انجام دهند
سازماندهی و نظم در امور در آنها پایین است
ابزار و وسایل مهم نظیر کلید، گوشی موبایل و دیگر موضوعات مهم را بارها گم و یا فراموش میکنند
به راحتی حواسشان پرت میشود، این حواس پرتی لزوما ناشی از محرک های بیرونی نیست و میتواند توسط افکار نامربوط ذهنی نیز باشد
برنامه هایش را خیلی زود فراموش میکند و نمیتواند برنامه ریزی مشخص روزانه داشته باشد.

2. بیش فعالی و تکانشگری ( Hyperactivity / Impulsivity ):

بسیار تکان میخورند و نمیتوانند آرام بنشینند و ورجه وورجه میکنند، چنین نشانه ای در بزرگسالان بیشتر شکل خود را به بی قراری تغییر میدهد.
صندلی خود را ترک میکنند زمانی که نشستن بر آن بر اساس موقعیت یک الزام است، به طور مثال: نشستن بر سر کلاس درس
از بیرون بی قرار و تکانشی به نظر میرسند
نمیتوانند در فعالیت هایی که نیازمند سکوت و آرامش است شرکت کنند
پرحرف هستند و ممکن است حرفهای نامربوط به موضوع بزنند
ممکن است پاسخ پرسش و گفتگو ها را قبل از تمام شدن بدهند
در صبر کردن برای نوبت خود در انجام امور شخصی و بین فردی مشکل دارند به عبارت دیگه صبور نیستند
حرف دیگران را قطع میکنند و گاهی شوخی های نامربوط دارند

طبق نظر APA و یا همان انجمن روانپزشکان آمریکا برای تشخیص اختلال بیش فعالی و نقصان توجه ADHD باید کودک از هر حوزه تشخیصی حداقل 6 نشانه را به مدت 6 ماه داشته باشد و این موضوع برای تشخیص در بزرگسالان به 5 نشانه تشخیصی کاهش میابد، نکته قابل توجه این است که شروع این نشانه باید قبل از 12 سالگی در فرد دیده شده باشد و این نشانه باید در زندگی فردی و بین فردی وی سبب ایجاد تداخل و مشکل کرده باشد، بعبارت دیگر اگر مشکلی در بهزیستی فرد ایجاد نشده است، نیازی به تشخیص گذاری اختلال نیست!

نکته دیگر حائز اهمیت این میباشد که اختلال ADHD در هر فرد با فرد دیگر تفاوت دارد و در هر فرهنگ به فرهنگ دیگر میتواند بر اساس ساختارهای جامعه و شخصیت فرد مبتلا به این نابهنجاری روانی، نمود متفاوتی داشته باشد، بنابراین درمان ثابتی که برای تمامی افراد مبتلا بتواند اثر گذار باشد وجود نخواهد داشت و درمان این اختلال باید به صورت فردی بر اساس نیازهای فرد توسط تیم متخصص برنامه ریزی شود.

شیوع آماری بیش فعالی و بررسی علل ADHD

بررسی های آماری در سال 2015 نشان میدهد که حدود 7.2 درصد جامعه زیر 18 سال دچار اختلال روانپزشکی بیش فعالی و نقصان توجه ADHD میباشند که این موضوع عددی حدود 129 میلیون نفر در جهان خواهد بود و فقط طبق گزارش NSCH آمریکا در سال 2016 حدود 6.1 میلیون کودک در آمریکا مبتلا به اختلال ADHD تشخیص داده شده اند.

همچنین نرخ ابتلا ( Sex Ratio ) به بیش فعالی و نقصان توجه در پسران 4 برابر بیشتر از دختران میباشد.

به نظر میرسد مهمترین علت در ایجاد اختلال ADHD ژن ها باشند، در بیشتر موارد بررسی های ژنتیکی نظیر تحقیقات فرانک بی در سال 2012 حاکی از آن است که یکی از والدین حداقل دارای نشانه مشابه با فرزند خود میباشد و اثر ژنتیک در این اختلال حدود 70 درصد پیش بیینی شده است که بسیار از لحاظ علمی قابل توجه است. به بیان دیگر اگر یکی از والدین دارای ADHD باشد احتمال ابتلا فرزند به بیش فعالی 3 تا 5 برابر خواهد بود.