استرس (تنیدگی) یا فشار روانی
استرس (تنیدگی) یا فشار روانی
بارها جملاتی از این دست شنیده ایم : ” عصر حاضر، عصر استرس است “، یا ” هیچ دورانی به این اندازه، استرس زا نبوده است “. این گفته ها از یک جنبه صحیح است چرا که احتمالاً در هیچ دورانی به اندازه امروز، افراد از داشتن استرس شاکل نبوده اند. با این وجود ، افزایش شکایات لزوماً به معنای آن نیست که انسان های امروزی واقعاً نسبت به گذشته استرس بیشتری را تجربه می کنند. به عبارت دقیق تر : این درست است که امروزه برای ما عوامل استرس زای بیشماری وجود دارد. اما نیاکان ما نیز با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می کرده اند : شیوع بیماری های همه گیر و مرگ آور ، پایین بودن میزان متوسط عمر، نبود کافی و … به یک معنا می توان گفت برای نیاکان ما هیچ روزی به معنای واقعی کلمه تعطیل نبوده است! تمامی این ها باعث می شود تا نیاکان ما، پیوسته استرس فراوانی را تجربه کنند. از این رو به نظر می رسد میزان استرس در مقایسه با گذشته، اگر کاهش نیافته باشد، افزایش نیز نیافته است.
مقاله ای کامل درباره استرس (stress) که به آن نیز تنیدگی گفته می شود، حتی آن را با نام فشار روانی می شناسند را آماده کرده ایم. تعریف اختلال استرس، بیماری های استرس، درمان استرس، منابع تنیدگی، پیشگیری از فشار روانی، روش های مهار آن، تیپ های شخصیتی استرس و … از جمله مواردی هستند که در این مقاله آمده اند.
شرح بیماری یا اختلال استرس
در زیر چندین خط در مورد تنیدگی گفته شده است. لطفاً تا آخر آن را مطالعه کنید و اگر مطالب بیشتری خواستید می توانید آن را به صورت کامل دریافت کنید.
استرس چیست؟
سلی استرس را به دو شکل تعریف می کند :
تعریف اول : واکنش عمومی (غیر اختصاصی) بدن انسان به هر گونه ضرورت.
تعریف دوم : میزان تمامی خستگی ها و آشفتگی هایی که به واسطه ی زندگی بر فرد تحمیل می شود.
با این وجود، باید گفت که این دست تعاریف چندان مفید و ثمر بخش نیستند، زیرا در این گونه تعاریف، ماهیت یک واکنش استرسی و عوامل به وجود آورنده ی یک واکنش استرسی یکی پنداشته شده اند. در حالی که، بایستی میان ماهیت یک واکنش استرسی با عوامل به وجود آورنده ی آن تفاوت قائل شد. به عنوان مثال، هنگام بررسی فردی که در حال ناخن خوردن است، بایستی به دو نکته توجه کرد :
- ناخن خوردن (ماهیت)
- علتی که باعث شده است تا این فرد به این کار روی آورد. (علت)
پس بهتر است برای برطرف کردن این نقض، به جای یک اصطلاح (استرس) ، از دو اصطلاح استفاده کنیم :
- «محرک استرس زا» : این اصطلاح، برای اشاره به هر موقعیتی که باعث تولید استرس می شود، یکار می رود. (مثلاً زمان ناکافی برای پاسخ گویی به سوالات در یک آزمون مهم، می تواند یک محرک استرس زا قلمداد شود.)
- «استرس» : این اصطلاح، برای اشاره به واکنش های فرد به موقعیت های استرس زا بکار می رود. (مثلاً ناخن خوردن به هنگام پاسخ گویی به سوالات در یک آزمون مهم، استرس محسوب می شود.)
متعاقب استرس، چه تغییراتی در فرد ایجاد می شود؟
بسیاری از تغییراتی که متعاقب استرس در فرد ایجاد می شوند، ماهیت فیزیولوژیک دارند، و از این رو بایستی در رویکرد روانشناسی زیستی مورد بررسی قرار گیرند. با این وجود، استرس به شکل های دیگری نیز بر فرد تاثیر می گذارد. به طور کلی، تاثیرات استرس را می توان به چهار گروه تقسیم نمود :
تاثیرات عاطفی – هیجانی، فیزیولوژیکی، شناختی و رفتاری.
مسائل مرتبط با استرس
یکی از موضوعات مهم پیرامون استرس، رابطه میان استرس و بیماری ها است. در این رابطه، سه رویکرد را مورد بحث قرار خواهیم داد :
- استرس های مربوط به محیط های کاری : در این رویکرد، شرایط محیط های کاری، به خصوص شیوه های نظارت بر کارمندان و کارگران.
- رابطه ی میان رویدادهای استرس زا و بیماری ها : در این رویکرد، به رابطه ی میان تجربیان استرس زا (حوادث زندگی) و بیماری های جسمی یا روانی . به طور کلی، استرس با بسیاری از بیماری های جسمانی نظیر انواع سردرد ها، بیماری های واگیردار، مانند آنفولانزا، بیماری های قلبی – عروقی، انواع دیابت، آسم و روماتیسم مفاصل در ارتباط است.
- تفاوت های فردی : در این رویکرد، افراد را از نظر میزان آسیب پذیری در برابر شرایط استرس زا. برخی از افراد به شکل خاصی در برابر استرس آسیب پذیر بوده و در نتیجه، آمادگی بیشتر برای ابتلا به بیماری های جسمی یا روانی دارند.
رفتار، جنسیت و استرس
همانطور که می دانیم، می توان از روی سطح آدرنالین میزان استرس را سنجید. در این راستا، فرانکن هاوزر (1983) سطح آدرنالین را در دانشجویان مهندسی و رانندگان اتوبوس به هنگام واکنش به محرک های استرس زا اندازه گرفت. او دریافت که در این گونه شغل ها به هنگام واکنش به موقعیت های استرس زا، هیچ تفاوت قابل توجهی میان زنان و مردان وجود ندارد. این یافته ها نشان می دهد که در برخی موارد، به دلیل سازگاری زنان با شغل ها و الگوهای رفتاری مردانه، تفاوت بین دو جنس در واکنش به شرایط استرس زا کمرنگ شده است.
مقابله با استرس
چگونه با استرس مقابله می کنید؟ آن را اداره می کنید و یا بر آن چیره می شوید؟
پیش از هر چیز، بهتر است مفهوم واژه ی «مقابله» را به طور دقیق مشخص کنیم، زیرا پرسش مبهم، پاسخ مبهم به همراه خواهد داشت. محققان این واژه را چنین تعریف کرده اند : مقابله عبارت است از تلاش های فرد (هم ذهنی و هم معطوف به هدف) به منظور مدیریت (غلبه، تحمل، کاهش و به حداقل رساندن) فشارهای دورنی و محیطی و همچنین تعارض های میان فرد و پیرامون فرد ( که از توانایی های فرد فراتر رفته اند). همانطور که از این تعریف بر می آید، برای مقابله با استرس می توان از روش های رفتاری، شناختی و یا هر دو کمک گرفت.
درمان دارویی
یکی از راه های کاهش استرس، استفاده از دارو است. در این قسمت، سه نوع داروی متداول را مورد بررسی قرار می دهیم :
- بنزودیازپین ها : پر مصرف ترین داروهای ضد استرس و اضطراب، بنزودیازپین ها هستند. از معروف ترین داروهای این دسته می توان به والیوم (دیازپام) و لیبریوم (کلردیازپوکساید) اشاره کرد. بنزودیازپین ها، روند تهیج در سرتاسر سیستم عصبی را مهار می کنند. به عبارت دقیق تر، در مغز انسان، بخشی از گیرنده های GABA از نوع گیرنده های بنزودیازپین هستند. مصرف بنزودیازپین ها باعث می شود تا فعالیت انتقال دهنده ی عصبی GABA افزایش یابد. این به نوبه ی خود باعث می شود تا روند مهار در سراسر سیستم عصبی اعمال شود.
- باسپیرون : یکی دیگر از داروهایی که در این گونه موارد مورد استفاده قرار می گیرد، باسپیرون نام دارد. این دارو یک آگونیست سروتونین است. (یعنی اثرات انتقال دهنده ی عصبی سروتونین را تقویت می کند). باسپیرون، نسبت به بنزودیازپین ها میزیت دارد.
- مسدود کننده های بتا : این دارو ها با کاستن از فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک، میزان استرس و اضطراب را کاهش می دهند. از آنجایی که مسدود کننده های بتا، تأثیر مستقیمی بر ضربان قلب و سیستم گردش خون دارند، می توانند باعث کاهش ضربان قلب و پایین آمدن فشار خون گردند. تاثیر این داروها بر روی بدن اعمال می شود و به شکل مستقیم بر فعالیت های مغز تاثیر نمی گذارند. معلوم شده است که «مسدود کننده های بتا» در کاهش فشار خون و درمان بیماری های قلبی موثر هستند.